ประวัติความเป็นมา
ชุมชนโบราณแห่งนี้เป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ เป็นสวนผลไม้ที่ขึ้นชื่ออยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา มีขนาดใหญ่ชื่อหมู่บ้านตลาดขวัญ เมื่อครั้งเกิดสงครามไทยกับพม่า ไทยสูญเสียสมเด็จพระศรีสุริโยทัย ผู้คนชาวอยุธยาอพยพหนีข้าศึกมาอยู่ที่นี่และไม่ยอมกลับถิ่นฐานเดิม สมเด็จพระมหาจักรพรรดิจึงได้ทรงยกฐานะบ้านตลาดขวัญขึ้นเป็นเมืองนนทบุรี เมื่อ พ.ศ. ๒๐๙๒ ต่อมาเกิดเพลิงไหม้จึงได้ย้ายตัวเมืองนนทบุรีไปตั้งอยู่บริเวณริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ณ ศาลากลางจังหวัดเดิม
ความสำคัญต่อชุมชน
ปัจจุบันสภาพชุมชนโบราณได้กลายสภาพเป็นบ้านพักอาศัย สถานที่ราชการ ที่ตั้งโรงงานฆ่าสัตว์ของเทศบาลเมืองนนทบุรี โรงเจของคนจีนกลุ่มหนึ่ง สภาพบ้านเรือนยังมีลักษณะแสดงให้เห็นชัดว่าเคยเป็นศูนย์กลางของย่านการค้ามาก่อน
หลักฐานที่พบ
ป้ายชื่อตลาดขวัญ ทำด้วยไม้สัก ตัวอักษรเลือนลางมาก ชาวบ้านยืนยันว่ามีมาแต่ครั้งปู่ย่าตายาย เปิดป้ายตลาดพร้อมกับตลาดวัดเล่งเน่ยยี่ (วัดมังกรกมลาวาส) กรุงเทพฯ
วัดหน้าเมือง เป็นวัดสำคัญคู่กับชุมชนแห่งนี้ ปัจจุบันบริเวณนี้เป็นที่ตั้งของโรงพยาบาลพระนั่งเกล้าและมัสยิด
วัดท้ายเมือง ปัจจุบันได้รับการบูรณะปฏิสังขรณ์ใหม่ ตัวอุโบสถยังแสดงให้เห็นศิลปกรรมสมัยอยุธยาอย่างเด่นชัด คือทรงสำเภาอ่อนโค้ง
วัดกลางบางซื่อ ตัวอาคารได้รับการบูรณะใหม่หมด สิ่งสำคัญของวัดนี้คือหลวงพ่อพระกาฬ เป็นพระพุทธรูปยืนมีอยู่คู่กับวัดมาแต่แรกเริ่มเป็นที่เคารพนับถือของคนทั่วไป
เส้นทางเข้าสู่ชุมชนบ้านตลาดขวัญ
จากท่าน้ำจังหวัดนนทบุรี มีรถประจำทางและรถสามล้อเครื่องบริการ
